Thermostaatcartridge vervangen bij een (inbouw) douchemengkraan 

 

In dit Blog leggen we uit hoe een thermostaat cartridge van een douche- of badmengkraan vervangen kan worden. Een thermostaat dient onderhouden te worden en ieder jaar gedemonteerd om deze te ontkalken. De hoeveelheid kalk in het water in Nederland is de laatste jaren enorm toegenomen. Het waterverbruik is inmiddels zo hoog dat het filteren van drinkwater niet snel genoeg gaat en er veel middelen zoals kalk en bleek worden toegevoegd om het water gezuiverd te krijgen. 
Het vervangen is een serieuze klus en dient precies volgens een aantal stappen te worden uitgevoerd, bij voorkeur door een gecertificeerde loodgieter die de juiste ervaring heeft. Ook leggen we kort uit wat een thermostaat precies doet en welke functie die heeft.

Deze handleiding is geschikt voor:

vergelijkbare inbouw douche thermostaatkraan box-systemen met twee- of drie uitgangen (drukknoppen; (regendouche / handdouche / badkraan-uitloop) en een ronde of vierkante temperatuurknop met 38 °C-veiligheidsstop.

Tijdsduur: ± 30 min. werktijd, 1 persoon.

Benodigd gereedschap & materiaal

 

Gereedschap	Opmerking
Waterpomptang óf dopsleutel 30 mm	Voor de borgmoer van de cartridge
Inbussleutels (veelal 2 mm & 3 mm)	Voor het stelschroefje in de temperatuurknop
Platte schroevendraaier	Om de afdekplaat voorzichtig te lichten
Föhn of warmtelucht-pistool (optioneel)	Maakt gekitte plaat makkelijker los
Siliciumvet	Voor O-ringen en afdichtingen
Thermometer	Voor de nulpunt-kalibratie
Oude tandenborstel / zachte borstel	Om calcium in het ventielhuis te reinigen
Emmer & doek	Restwater opvangen / werkplek droog houden

Veiligheids­maatregelen

1.     Watertoevoer afsluiten
Sluit koud en warm hoofdaansluiting of de service-kranen in de meterkast.

2.     Druk aflaten
Druk één van de knoppen in om de leidingdruk weg te laten lopen.

3.     Temperatuur checken
Controleer of de kraan volledig drukloos is; er mag geen water meer uitkomen.

 

Wat is een thermostaat-cartridge precies?

 

 

Een thermostaat-cartridge (ook wel thermostatisch element of “kardoes”) is het hart van een thermostatische douche- of badkraan. Het is een compacte vervangbare module – doorgaans van messing met een kunststof mantel – die in één beweging het hete en koude water mengt én voortdurend corrigeert zodat de ingestelde uitlaattemperatuur gelijk blijft.

 

Hierboven zie je een komplete inbouw thermostaat mengkraan. In het midden onderaan zit de thermostaat cartridge. Aan beide zijkanten zie je een goudkleurige rond schroef. Dit zijn de stelknoppen voor warm (links) en koud (rechts) water toevoer. Hiermee kan de hoeveelheid warm of koud water afgesteld worden. Draai deze stelschroeven nooit harder vast. Zorg er ook voor dat je water eerst afsluit voordat je hieraan gaat draaien. Laat dit absoluut door een professionele vakman doen.

 

Hoe werkt een douche thermostaat?

Onderdeel	Functie
Thermische sensor (wax-element of bimetalen veer)	Zet uit bij warmte ↔ krimpt bij koude. Die lengteverandering drijft de rest van het mechanisme aan.
Schuif/piston (shuttle)	Verplaatst zich door de sensorkracht en opent of knijpt zo de warme/koude waterkanalen.
Veer(en)	Dienen als tegenkracht zodat de sensor altijd in het midden van zijn slag zit.
O-ringen & filters	Houden het menggedeelte lekdicht en vangen vuildeeltjes af.
Mechanische 38 °C-veiligheidsstop	Een nok of pal die voorkomt dat je onbewust boven ± 38 °C draait; pas na indrukken kun je heter gaan.

 

Wanneer de sensor merkt dat het uitstromende water warmer wordt dan de instelwaarde, zet hij uit → de piston schuift richting de hete toevoer en knijpt die bij, terwijl de koude toevoer opener gaat. Wordt het water kouder, dan gebeurt precies het omgekeerde.

Wat zijn de belangrijkste functies van een douche thermostaat-cartridge

1.     Constante temperatuur
Lagere waterdruk omdat iemand elders een kraan openzet? De cartridge corrigeert dit binnen fracties van een seconde zodat jij niks merkt. 

2.     Veiligheid tegen verbranding
Bij wegvallen van de koudwatertoevoer sluit de cartridge de hete kant vrijwel volledig af; omgekeerd stopt hij de hele stroming als het warme water zou wegvallen.

3.     Comfort & water-/energiebesparing
Eén keer afstellen is genoeg; geen gehannes meer met draaien tot het lekker is → minder verspilling tijdens “op temperatuur komen”.
l

4.     Regelbaar nulpunt
Omdat warm- en koudwater temperaturen per woning verschillen, kun je de cartridge kalibreren (vandaar de stelschroef onder de knop).

Wanneer moet een thermostaatcartridge vervangen worden?

·       Temperatuur schommelt of wordt niet meer heet genoeg.

·       Knop loopt zwaar of blokkeert.

·       Kraan is > 7-10 jaar oud en er zit veel kalk of vuil in.

Een nieuwe cartridge lost 90 % van dit soort klachten op en is meestal in 10–30 min te plaatsen (zie de vorige handleiding).

Kort samengevat: de thermostaat-cartridge is een temperatuur-gestuurde mengklep in miniformaat. Dankzij het sensor-element regelt hij continu de verhouding heet/koud, voorkomt hij plotselinge temperatuursprongen en beschermt hij tegen verbranding – hét verschil tussen een gewone mengkraan en een moderne, veilige thermostaatkraan.

TIP: indien u een nieuwe douche met thermostaat-bedieining gekocht en geinstalleerd heeft is het belangrijk om bij iedere douchebeurt deze even helemaal te draaien naar koud en heet, de uiterste standen. Dit om te voorkomen dat kalkaanslag de thermostaat kan gaan blokkeren.

 

Demonteren – toegangs­pad vrijmaken

1.     Knoppen verwijderen

Trek de drie zwarte drukknoppen er recht af (vast met O-ring, dus beetje kracht zetten). Bij sommige mengkranen is een ander type drukknop bevestigd, bijvoorbeeld een draaiknop; deze kan met een inbusschroefje in een gaatje onderaan losgedraaid worden.

 

2.     Temperatuurknop verwijderen

o   Zoek het kleine inbusboutje onderaan.

o   Draai 1–2 slagen los en trek de knop eraf.

3.     Afdekplaat losmaken

o   Snij eerst voorzichtig de siliconenkit rondom los.

o   Wip de plaat gelijkmatig weg met een platte schroevendraaier; werk van boven naar beneden.

Tip: warm de kit licht op met föhn – hierdoor minder kans op tegelbeschadiging.

Je kijkt nu op het messing ventielblok; de thermostaat-cartridge zit centraal (grote ronde moer).

 

Thermostaat-cartridge verwijderen

1.     Borgmoer losdraaien

o   Zet de waterpomptang of 30 mm dopsleutel op de zeshoekige moer.

o   Draai linksom (tegen de klok in) totdat de moer loskomt.

2.     Cartridge eruit trekken, met enige kracht maar wel recht trekken.

o   Pak de messing steel vast of trek met twee vingers aan de plastic rand.

o   Komt hij niet los? Draai een halve slag links-rechts om de O-ring los te breken.

3.     Inspecteren & reinigen

o   Controleer het ventielhuis op kalk.

o   Borstel schoon en spoel kort door met een plantenspuit.

 

Nieuwe thermostaat-cartridge plaatsen

1.     O-ringen invetten

o   Laat een dun laagje siliconenvet achter; dit vergemakkelijkt latere service.

2.     Juiste uitlijning

o   Let op de nokken / sleuven – de cartridge past maar in één positie.

3.     Borgmoer vastzetten

o   Handvast + 1/8 slag met sleutel. Niet overtrekken; messing is zacht.

 

Temperatuur kalibreren

1.     Water weer open en ontluchten (knop “hand spray” indrukken).

2.     Test-temperatuur meten

o   Draai knop volledig naar heet, dan terug tot de mechanische 38 °C-stop klikt.

o   Meet de uitgaande temperatuur met een thermometer in de straal.

3.     Afstellen

o   Zit je niet exact op 38 °C?

§  Trek knop eraf.

§  Draai de kartel-bus op de cartridge iets links/rechts (1 tand = ± 2 °C).

§  Druk knop terug en controleer opnieuw.

 

Montage in omgekeerde volgorde

1.     Afdekplaat terugplaatsen (nieuwe kitrand aanbrengen, 24 u laten drogen).

2.     Drie drukknoppen indrukken (klik-fit).

3.     Temperatuurknop vastzetten met het inbusboutje (stop op 38 °C-markering).

 

Eindcontrole

·       Lekvrij? Kijk met zaklamp rondom de plaat.

·       Functie? Test alle drie de uitgangen, koud- én warmbereik.

·       Veiligheidsstop? Temperatuur stijgt pas na indrukken/overbruggen.

 

Veelvoorkomende problemen & oplossingen

Probleem	Mogelijke oorzaak	Oplossing
Knop voelt stug na montage	O-ring droog	Draai nogmaals los, vet licht in
Temperatuur schommelt	Vuile filters in cartridge	Cartridge uitnemen, 15 min in azijn leggen, goed spoelen
Water blijft lopen na uitzetten	Diverter-cartouche vervuild	Zelfde demontageprincipe, maar bovenzijde i.p.v. centraal

Tip
Bewaar de oude cartridge de eerste weken; mocht de fabrieks-cartridge defect blijken, heb je een tijdelijk reserveloplossing.

Succes met de klus! Wanneer je twijfelt over afdichtingen of de staat van het ventielhuis, schakel voor de zekerheid een erkende installateur in.